2022: PRAN WAN LADAW LABAN (27) NA MUNGGA

Dinghta ga e byin nga ai mabyin ni hpe anhte sawn dinglik yu nna n chye lu ai lam law law nga ai. Hpungtang hpaji masat tara hkan nna sawn yu ninglen, computer hte sawn yu maram ninglen, mahtai kaga ga byin pru wa ai lam ni law law, hkrup mi ra byin nga ai lam ni law law nga ai. N shut lu ai tara masa (principle) hte maren sawn shen ai hpang mahtai shapraw tim, n htang chyaw re ai mahtai sha pru ai lam ni law law nga ai hpe yin la ra ga ai. Makam masham myit hte sha, Karai a masing hpe chye na hkra tam la ra ai lam, dinghta ga na măbyin ni a măhtai hpe Karai a chyeju hte sha htai lu ai lam, Habakuk a Laika kaw na sharin la lu ga ai. Tinang chye na hkap la lu ai jan nna shai wa ai lam mahkra hpe makam masham hku hkap la asak hkrung ra ai lam, Chyum Laika e sharin ya ai. Luka Laika kaw tsun da ai zawn, “Madu e, anhte a makam masham hpe shalaw ya e”, ngu, akyu hpyi ra ga ai.

Dai ni, Chyum Laika Laban hta hti ai mungga masum hte, Karai a Mungga kade ahkyak ai lam hpe shadum ya ai: dinghta ga na mabyin ni yawng a mahtai (Habbakuk), kaning di asak hkrung ra ai lam, greng grau dik ai sutgan a lam (II Tim), makam masham a atsam, dai atsam lu la hkra akyu hpyi ra ai lam (Luka), Chyum mungga masum hte madi madun dan ai.

Hkristan Chyum Laika hpe shawng shabawn găle ai San Jerome gaw Chyum Laika hte daw (seng) nna ning nga tsun da ai, “Ndai Laika buk daram chyoi pra ai mungsung ni a lam kaga kanang e mu lu na a ta? Chyum Laika hti ai a marang e hkam la lu ai kabu hpa hta grau ai kanang kaw na lu la mai a ta?” nga ai. San Ignatius Js., a lam: hpyenla prat hkăla hkrum nna tsirung rawng nga ai aten, mungkan dinghta ga na lam labau maumwi ni, maumi laika ni, sumroi laika ni langai hpang langai hti nna myit shapyaw la ai. Gara mung aten gălu myit pyaw myit dik ai lam n jaw lu ai hpe dum wa ai. Hti na laika htum mat ai hpang, jahtum e Chyum Laika buk hpaw hti ai shaloi, “Masha gaw mungkan ga hpe madu la lu tim tinang a wenyi sum mat ai rai yang hpa akyu nga a ta?” nga ai ga-yan hpe hti hkrup nna kajawng hprang wa nu ai. Shi a prat, gumhpraw hte arawng aya, gumhkawng ai lam hte shi a marin ai lam hpe tam lai wa ai. Chyum Laika hti nna myit malai lu ai hpang, shakut shaja ai hte San Pra ai masha pyi tai wa ai; Jesuit jau hpung hta manu dan dik ai jau tai wa ai.

Israel amyu sha ni hpe shaning law law dip sha dang sha ai Assyrian Empire a kajawng sha hten bya mat ai majaw, Nahum gaw shi a amyu masha ni hpe woi kabu awlaw ai. B.C 616 hta Yerusalem e hkaw dung ai wa gaw Hkawhkam Josiah; shi gaw dai mabyin hpe akyu jashawn nna makam masham hte amyu htung hking lailen ni hpe jasan jaseng ai amu ni ja ja galaw woi ai. Yerusalem Nawku Htingnu hpe jăsan jăseng nna Karai kaw bai ap nawng ya ai.

Rai tim Babylon shingkang shingwang a kajawng sha rawt ja wa ai. Josiah gaw Egyipt mung hkawhkam e shingna (ayeik/Myen hku) htan wa na hpe mung tsang ra, Babylon a shingkang jan ninghkawng Yuda mung e htoi ja wa na hpe mung tsang. Hpyen man lahkawng a lapran e shi nan woi awn ai majan hta asak sum mat ai. Babylon hkawhkam a kasha Nebukadneza gaw B.C 602 hta Palestine de hpyen man yawng nna, Yerusalem hpe amai sha gasat la lu ai (2Hkm. 24: 1). Tara Jăhprang hta rawng ai tara matsun ni hpe hkan shatup ai, dinghpring ai hkawhkam Josiah majan mung sum, hkum nan mung si mat re ai majaw, masha ni a myit hta Karai Kasang hpe kam sham ai myit ung ang wa ai. Dai hta n-ga, ya ningnan re ai hpyen Babylon a npu e taw mat ai. Assyria dăram n matse tim n hkru ai, n tara ai hku lamu ga hkan kashun ai Babylon gaw majan awng nna Karai a amyu hpa majaw majan sum ai kun (Hab. 1:11, 13)? Josiah a ban hta makam masham jasan jaseng ai amu ni galaw sai, dinghpring ai hkawhkam hkum nan mung si mat, Karai Kasang gaw hpa majaw n hkru n kaja ai ni hpe awng dang na ahkaw ahkang jaw a ta? Habakuk dai mabyin ni hpe kade gara hku sawn yu tim mahtai kaja n lu ai.

Jahtum e Karai Kasang shi hpe mahtai jaw ai: Karai Kasang a masing kaba hkrak awng dang na lam, labau hta byin nan byin wa na lam, ya jang n mu lu tim myit galu ai hte ăla nga ra ai lam, dinghpring ai ni gaw kamsham myit hte asak hkrung nga ra ai lam, Karai Kasang kaw na mahtai lu la nu ai.

Htawm hpang e San Pawlu gaw dai hpe lakap nna grau kuptsup ai hku sharin ya ai (Rom 1:17). Karai Kasang hpe manoi ai, kam sham kam hpa ai ni gaw masha a labau na mabyin ni hpe n chye ya lu ai shaloi, Habakuk zawn, “hpa majaw ta?” “galoi aten du hkra rai na kun?“ ngu ga- san san na ma ai. Shing re ai aten hta Karai Kasang a “jeyang ai amu, hpăran ai lădat hpe n chye sawng, chyipmak rai nga tim, Karai Kasang hta matut kamhpa ra ai. Dinghpring ai ni roi rip zingri zingrat hkrum ai lam a mahtai hpe si wa ai aten du hkra n chye madat kun, mahtai n lu kun rai na re. Rai tim jahtum du hkra, hpa mahtai n lu tim Karai Kasang a atsam, Shi a hkye hkrang la ai lam hpe myit mada kamhpa ăla nga ra ai lam: “dinghpring ai ni gaw kangka ai kam sham myit hte hkrung nga lu na”, nga ai.

Karai a Kasha Yesu hte ni htep dik ai sape ni pyi gaw shanhte n chye madat ai lam law law nga ai hpe dum ma ai. Dai majaw, “Madu e, anhte a makam masham hpe shalaw jahtam ya e” ngu nna hpyi ma ai. Ndai mabyin ni yawng, Karai a mungga kade ahkyak ai, masha shăgu hti sumru ninggun la ra ai lam hpe shadum ya ai.

Kasa Pawlu gaw shi a sape Timoti hpe tsun ai, “Ngai kaw na nang na la, sharin la lu ai mungga/sutgan (Karai Kasang a mungga) hpe Chyoi Pra Wenyi a chyeju hte rem kyem da u” nga ai. Matut nna tsun ai hta, Dai Hkristu a lam hpe sakse hkam na lam, Pawlu shi zawn, nni nkri hkam sharang let Kabu Gara Shi-ga hpe shăchyam shăbra na lam matsun ya ai. Yawng mung, Chyum mungga shăchyam shăbra ai amu, Karai a mau-hpa amu ni, hkye hkrang la ai amu hpe htawn tsun sakse hkam nna shăman chyeju hkam la ga.